Prinses Amalia komt op bedreigd Bonaire, dat zich op die ene dag kan laten zien

Het strand van Sorobon is het mooiste van Bonaire, zeggen de Bonairianen. Met helder azuurblauw water, afgesloten van de wilde zee, en een wit strand. Aan de horizon van de baai het groen van de mangrovebossen.

Dit is het deel van Nederland dat, als de opwarming van de aarde geen halt wordt toegeroepen, als eerste overstroomt. Niet het Europese Nederland, dat dijken bouwde om zeespiegelstijgingen op te vangen, maar de zuidelijke punt van Bonaire, bleek vorig jaar uit onderzoek van de Vrije Universiteit.

Al in 2050 kunnen sommige laaggelegen delen permanent onder water komen te staan. De schade van stormen en orkanen kan oplopen tot 132 miljoen euro voor de Nederlandse overheid – Bonaire is geen zelfstandig land, maar een zogenoemde bijzondere gemeente. En tegen 2150 kunnen delen van hoofdstad Kralendijk overstromen.

Dáár wil Bonaire aandacht voor krijgen van de rest van Nederland. Het wil de ogen openen voor wat klimaatverandering en de stijging van de zeespiegel hier betekent, ook van de Bonairianen zelf. Want die mangroves die uit de verte zo groen ogen, zijn in werkelijkheid kwetsbaar en worden bedreigd. Terwijl ze natuurlijke golfbrekers kunnen zijn, die de schade van overstromingen kunnen verminderen.

Lees ook Bonaire onder water

Dus als koning Willem-Alexander, koningin Máxima en kroonprinses Amalia het eiland bezoeken, als eerste van een twee weken durend bezoek aan het Caribisch deel van het Koninkrijk, is er ruim de tijd uitgetrokken voor Sorobon. Bonaire heeft, net als de twee andere bijzondere gemeenten (Sint Eustatius en Saba) en de drie landen (Aruba, Curaçao en Sint Maarten) een programma samengesteld met wat Amalia volgens hen van de (ei)landen moet weten.

Op de ene dag dat Bonaire zich kan laten zien, ligt het tempo hoog. Na een ochtend met een kennismaking met de eilandraad, langs de slavenhutjes die door Nederland in de negentiende eeuw werden gebouwd om aan de rest van de wereld te laten zien hoe ‘goed’ de rijksslaven werden behandeld, via het geschiedenismuseum in Mangazina di Rei (de opslagplaats van de koning), gesprekken met Bonairianen en een muziekvoorstelling waarbij Willem-Alexander, Máxima en Amalia ook dansen, komt het drietal aan in de Sorobon-baai.

Golfbrekers

Op de pier staat Sabine Engel te wachten, de drijvende kracht achter de Mangrove Maniacs. Sinds 2015 probeert de biologe, met behulp van een leger aan vrijwilligers, de mangroves te herstellen. Daardoor kan volgens het onderzoek van de VU Bonaire zich deels aanpassen aan klimaatverandering. Engel zegt: „Ze worden geroemd omdat ze de golfslag tegen kunnen houden. Dan moeten we wel op tijd genoeg bos hebben.”

In de kwekerij van de Maniacs wordt rode en zwarte mangrove gekweekt, die dan door de vrijwilligers wordt gepoot. „Wist je dat ze ook heel effectief zijn in het opslaan van CO₂?”, zegt Engel. Ze wijst naar de horizon, naar een plek waar tussen het water en het groen duidelijk dor hout zichtbaar is. „Daar sterven ze af.”

De mangroves worden bedreigd vanuit de zee: sargassum (drijvend bruin zeewier) groeit door opwarming van het zeewater en toename van afvalwater explosief, spoelt op Bonaire aan, en dringt de bossen binnen. Daar gaat het rotten, raakt het water zuurstofloos, wat zo de mangroves aantast, die hun wortels onder water hebben.

De andere bedreiging komt van land: er wordt op het eiland veel gebouwd, en loslopende geiten en ezels vreten de overige vegetatie weg. „Waardevolle grond stroomt bij regen zo richting de baai”, vertelt Engel. Door de modder slibt het labyrint aan kreken en kanalen in het mangrovebos dicht. En als er geen doorstroming meer is door het getij, wordt het water door verdamping te zout.

Lees ook klimaatverandering op Sint Maarten

Engel wijst op een kaart aan waar de kanalen lopen. Deels zijn ze door de Maniacs met zagen en scheppen weer opengemaakt. Het is lastig, vertelt ze. Vroeger onderhielden vissers de mangroves, en zij hadden ook kennis over het gebied. Nu wordt het stokje doorgegeven aan onder meer junior rangers, jongeren die bij de Stichting nationale parken (Stinapa) leren over natuurbehoud.

Ze staan in hun grijze T-shirts op het strand klaar om de koning, koningin en kroonprinses te ontmoeten. Een aantal van hen zal het drietal ook in kleine bootjes door de mangroves varen. De pers blijft achter op het meer of de oever, en kan niet zien hoe zij reageren. Als Willem-Alexander na een klein uur weer op het strand is, roept hij naar de honderden mensen die naar hen zijn komen kijken dat het prachtig was.

Jan van der Ploeg van Stinapa, die ook in een van de bootjes zat, zegt later: „Het bood een kans om over de uitdagingen voor de mangroves te praten. Vanuit Nederland zou er wel meer aandacht mogen komen voor hoe we hier met de stijgende zeespiegel om moeten gaan. We kunnen het hier niet alleen.” Dan heeft hij het niet alleen over financiële steun, maar ook praktische. Bijvoorbeeld onderzoek naar overstromingen. Greenpeace wil een rechtszaak aanspannen tegen de Nederlandse staat, om meer klimaatonderzoek en beter klimaatbeleid voor Caribisch Nederland af te dwingen.

Meer gebouwen, auto’s en mensen

De Bonairianen kunnen zelf ook meer doen om de mangroves te beschermen. Desireé Croes, die de junior rangers begeleidt, zegt: „Bonaire is snel aan het veranderen, sneller dan de mentaliteitsverandering over natuurbehoud. Er komen steeds meer gebouwen, mensen en auto’s op het eiland, en daardoor steeds meer druk op het koraalrif en de mangroves.”

Lees ook geiten de hellingen kaal

Ze zegt: „We kunnen hier geen dijken bouwen, de technische vaardigheden hebben we niet. Maar ik hoop dat we samen met Nederland, samen met onze mensen, aan ideeën kunnen werken.” De mangroves herstellen noemt zij „het minimum” wat we kunnen doen. „Bij hoge golven en orkanen is dit onze eerste verdedigingslijn.” Croes wijst naar de jongeren op het strand: „Zij weten dat al.”

En optimistisch: „Sinds 2010 hebben we elk jaar 120 nieuwe rangers. En zij hebben weer ouders en vrienden.” Sabine Engel van de Mangrove Maniacs zegt dat de Bonairianen misschien minder oog hebben voor klimaatverandering dan Europese Nederlanders. Maar ze zegt ook snel: „Het heeft het meeste effect als jullie in Europa ophielden met fossiele brandstof.”

Correctie 29 januari 2023: In een eerdere versie van dit artikel was de naam van Sabine Engel abusievelijk als Engels geschreven. Dat is aangepast.