Direct naar artikelinhoud
Duurzame 100Tera Barra, Bonaire

Zo wordt kaal en dor Bonaire weer groen

Johan van Blerk plant boomsoorten die oorspronkelijk op Bonaire voorkwamen.Beeld Stephan Kogelman

Volgend jaar hoopt Johan van Blerk zijn Tera Barra Natuurpark open te stellen. Dan kunnen schoolklassen, Bonairianen en toeristen met eigen ogen zien hoe de natuur van Bonaire er zou moeten uitzien.

Halverwege de weg van ­Kralendijk naar Rincon buigt links een zandweg af. Na een paar honderd meter ligt daar de vijf hectare grote tuin Tera Barra, met een typisch Bonairiaanse cactushaag eromheen. Daarbinnen zoemen bijen rond witte bijenkasten. De tuin telt inmiddels duizenden bomen en struiken; deels door Johan van Blerk opgekweekt uit zaden van bomen die tot de komst van de Europeanen in 1499 nog het hele eiland bedekten.

Dat het zo groen was, kun je je op het grotendeels kale en dorre Bonaire amper voorstellen. De veroveraars zagen echter al gauw dat de geelbloeiende brazielboom interessant was als verfstof, dat het keiharde hout van de wayaká geschikt was voor katrollen en dat je van het zachte hout van de rode zadelboom ezelzadels kon maken. Andere bomen werden geofferd voor het maken van houtskool.

De oude dividiviboom groeit niet meer, maar biedt plek voor insecten en vogels.Beeld Stephan Kogelman

Zo verdween de diversiteit, want tot overmaat van ramp introduceerden de Spanjaarden ezels en geiten, die tegenwoordig veelal los rondlopen. Het gevolg? Elk zaadje dat moedig probeert te ontkiemen, verdwijnt in de vreetgrage geitenbekken. Van Blerk: “Wat overblijft, zijn bomen en struiken die ezels en geiten niet lusten, waardoor de natuur van Bonaire op een groot stekelbos begint te lijken.”

Als zelfstandig consultant was Van Blerk al jaren betrokken bij deze tuin, op Bonaire een kunuku genoemd. Zo kweekte hij tien jaar geleden een deel van de honderden ­inheemse bomen voor de toenmalige eigenaars. Toen zij in 2018 vertrokken, nam hij het voorzitterschap van de stichting Tera Barra over. Het doel is een educatieve tuin, die de oorspronkelijke vegetatie van het ­eiland laat zien. Een tuin met oog voor de natuur. Een tuin met nestruimte voor parkieten, slaapplaatsen voor vleermuizen en waar tienduizenden bijen voor een ­betere vruchtzetting zorgen.

Vrijwilligers helpen Johan van Blerk (rechts) met het planten van jonge nieuwe bomen.Beeld Stephan Kogelman

Een termietennest over een afgestorven boom roept vragen op. “Mensen schrikken als ze termietennesten zien, maar termieten kunnen als een van de weinige dieren hardhout verteren. Per hectare produceren ze wel zeventig kilo compost, dus op de kunuku zijn ze welkom. Temeer daar parkieten nestruimte kunnen maken in een termietennest. De natuur kan hier haar gang gaan. We hoeven alleen maar bij te sturen.”

Zo wordt kaal en dor Bonaire weer groen
Beeld Brechtje Rood

Dat blijkt als je goed rondkijkt. Overal schieten de wayaká’s en zelfs zeldzame boomsoorten omhoog. “Die heb ik niet geplant, ze hebben zich uitgezaaid, mede met hulp van de vele vogels die op de groene kunuku afkomen. Doordat de geiten niet door de cactushaag heen kunnen, krijgt het zaad de kans op te schieten. Traditioneel omheinde men landbouwgrondjes ook zo.”

Vlak voor de coronacrisis hielp een club vrijwilligers in het kader van BonDoet met de bouw van een enorme schaduwkas. Van Blerk kweekt er bomen, heesters en vaste planten, zoals inheemse orchideeën en ­bromelia’s die de bodem van de tuin kunnen bedekken. Hoe meer bedekking, hoe minder de meedogenloze Caribische zon de ­bodem kan uitdrogen. Niet onbelangrijk, want het restwater van de waterzuivering dat boeren en tuinders was beloofd, wordt niet meer geleverd en leidingwater is peperduur. Van Blerk moet het water in een trailer kuubsgewijs naar de kunuku brengen.

Het is hard werken om in de droge, harde grond een gat te graven voor een nieuwe boom.Beeld Stephan Kogelman

Omdat niet alle boomsoorten zich ­gemakkelijk uitzaaien, kweekt Van Blerk ­diverse ‘lastige soorten’ in de schaduwkas. Deze ochtend gaat een aantal zeldzame exemplaren de grond in. Geholpen door twee vaste vrijwilligers hakt Van Blerk een ruim plantgat in de keiharde bodem. De ­anderhalve meter hoge bomen liggen klaar op de kruiwagen en als het gat groot genoeg is, zetten ze gedrieën de eerste boom in de grond. Die krijgt als toegift een plens water en een forse schep compost.

Groene ranglijst, stap voor stap

De ontknoping van de twaalfde Trouw Duurzame 100 nadert. Vandaag de nummers 50 tot en met 26, waarvan nummer 40 hier is uitgelicht. Donderdag 8 oktober is vanaf 20.30 uur, vanuit Pakhuis de Zwijger, de (digitale) bekendmaking van de top 25. Vrijdag wordt de hele lijst gepresenteerd in een bijlage bij de krant en online. 
Alle info: www.trouw.nl/duurzame100

De vrijwilligers helpen Van Blerk – zelf ook vrijwilliger – twee keer per week met diverse klussen, zoals onderhoud van paden, bomen opkronen, water geven en de voltooiing van het bescheiden houten bezoekerscentrum. Straks ligt daar informatie over de Bonairiaanse natuur, kunnen bezoekers er bijenhoning kopen en inheemse bomen voor de tuin. Sierlijke bomen, zoals de groenblijvende oliba’s, die het droge klimaat gewend zijn. “Maar ook zadelbomen, die de boeren traditioneel als afscheiding gebruikten. Ik hoop dat ze weer nieuwe willen planten, want ze zijn een belangrijk landschapselement op het eiland. Met de bomenverkoop kom ik ook een beetje uit de kosten.”

Groene ranglijst, stap voor stap
Beeld Stephan Kogelman

Als we het over de financiën hebben, kijkt Van Blerk enigszins beschroomd. “Ik zou eigenlijk naar sponsors en subsidie­potjes moeten zoeken, maar daar kom ik niet aan toe. Inmiddels heb ik er wel tienduizenden dollars eigen geld in zitten, ik kan dus wel wat hulp gebruiken bij het zoeken naar fondsen. Ik ben nu eenmaal liever op de tuin aan het werk dan dat ik me met financiën bezighoud. Ik word zo blij als ik hier rondloop. Ik kan niet wachten tot de kunuku volgend jaar opengaat.”

Video wordt geladen...

De duurzame 100, nummer 50 tot en met 26

26 Herenboeren

Burgers hebben samen eigen buurtboerderij in handen die voedsel aan ze levert.

27 Canal Cups

Bewoners vissen gedumpte plastic festivalbekers op uit de Leidse grachten.

28 1000 Geveltuinen *

Zij promoten de aanleg van geveltuintjes bij de voordeur, voor een groene stad.

29 Guerrilla Gardeners

Dit platform moedigt mensen aan om de openbare ruimte groen op te fleuren.

30 Struikroven

Bewoners gaan bij sloopprojecten zelf op pad om planten en struiken te redden.

31 Zero Waste Nederland *

Deze burgers promoten met gebruik van raamstickers een leefstijl zonder afval.

32 Modebieb Lena

De eerste bibiliotheek voor kleding: lenen kan in echte winkels en ook online.

33 De fûgelboer *

Deze ‘vogelboer’ redt bedreigde soorten als de grutto door natuurbescherming.

34 Fossyl Frij Fryslân *

Friese burgers bundelen krachten voor schone energie en elektrische auto’s.

35 Goei Eete *

In dit burgercollectief halen mensen hun eten rechtstreeks bij de lokale boer op.

36 Cupkiezer *

Met een website promoot Nynke Kloppenburg herbruikbare menstruatiecups.

37 De fietsburgemeester *

‘Fietsburgemeester’ Katelijne Boerma wil de voltallige hoofdstad op de fiets krijgen

38 Stad Aardgasvrij *

Bewoners willen hun dorp in 2025 aardgasvrij maken dankzij groene waterstof.

39 Go Clean *

Vrijwilligers gaan samen ‘schoonwandelen’: ze rapen afval op en registreren de oogst.

40 Tera Barra *

Vrijwilligers beschermen de inheemse, bedreide planten en bomen op Bonaire.

41 Deelauto iZoof *

Anna Richt Hannema bedacht een platform op om elektrische auto’s te delen.

42 Krijg de Kleertjes

Een netwerk voor ouders om gebruikte kinderkleding onderling uit te ruilen.

43 E-waste Race *

Scholierenwedstrijd: haal zoveel mogelijk elektronisch afval bij mensen thuis op.

44 Het Zandgat *

Bewoners in Drenthe redden een bedreigd natuurgebied door het samen te kopen.

45 Groene Mient

Zij maken de Haagse Vruchtenbuurt groen met planten en 33 gasloze koophuizen.

46 CALorie

Dit collectief helpt bewoners aan zonnepanelen en goed geïsoleerde huizen.

47 Honey Highway

Project voor het redden van bijen met bloemen in de berm van (spoor-)wegen.

48 Hemelwateropslag *

Gerard de Vries bouwde een ondergrondse opslag in zijn tuin voor regenwater.

49 Stadsboeren

Zij ontwikkelen gezamenlijke moestuinen op braakliggende terreinen in de stad.

50 Voedselbossen

Dit platform van Wouter van Eck ontwikkelt lokaal bos voor voedselproductie.

* Nieuw in de lijst

Lees ook:

In de conservatieve scheepvaart is dit duurzame schip met 22 zonnepanelen een unicum

Susan Janssen en Jorrit Jouwsma bouwden een energieneutraal schip dat nu een luxe vergaderlocatie is. Het brengt hen op plaats 94 in de Duurzame 100.

De ambtenaar zit de duurzame burger in de weg

Veel burgers willen best samen, lokaal verduurzamen. Maar zij missen daarbij steun van de gemeente.