Waar gaat het heen met de Madurodamisering van Europa?
Vijftien jaar geleden was het nog een schrikbeeld. Een vergrijzend Europa zou hoofdzakelijk dienstdoen als toeristische trekpleister voor Amerikanen en Aziaten en op economisch gebied niets meer in de melk te brokkelen hebben. Inmiddels is het schrikbeeld een feit. Steden als Amsterdam en Barcelona, met een relatief klein inwonertal en een explosieve groei van het aantal toeristen, klagen steen en been over de leefbaarheid van de stad. De bloembollenkwekers in de Bollenstreek hebben speciale ‘ambassadeurs’ in dienst genomen om de Aziatische toeristen uit de bloembollenvelden te jagen.
Tegelijkertijd is Europa vrijwel weggevaagd van de ranglijst met grootste ondernemingen ter wereld. In de Forbes-ranglijst met ’s werelds grootste ondernemingen staan in de top-10 vijf Chinese bedrijven, vier Amerikaanse en slechts één Europees bedrijf, koninklijke Shell. In de top-20 staan twee Europese bedrijven (naast Shell ook de Volkswagen Groep). De Europese bedrijven die de top-50 halen zijn bijna allemaal ruim honderd jaar geleden opgericht, met uitzondering van het Volkswagen-concern dat in 1937 werd opgericht. In de Forbes-top-100 staat slechts een Europees bedrijf dat de afgelopen 25 jaar is opgericht en dat is een Belgische bierproducent.
De digitale revolutie is volledig aan Europa voorbijgegaan. Niet alleen heeft Europa geen enkele grote producent van computerhardware en smartphones voortgebracht (zoals Microsoft, Apple en Samsung), Europa heeft ook geen groot internetbedrijf voortgebracht (zoals Google, Amazon, Alibaba of Facebook). Het gevolg is dat burgers en bedrijven in Europa afhankelijk zijn geworden van Amerikaanse bedrijven voor sociale media, zoekmachines en cloudopslag. Dat maakt ons vatbaar voor spionage, chantage en manipulatie.
Zorgwekkend
Dat op zich is al genoeg reden om je zorgen te maken. Nog zorgwekkender is het dat Europa de VS, China en Zuid-Korea voor zich moet dulden bij technologische innovatie. Vaak wordt gewezen op het geld dat het Amerikaanse ministerie van Defensie vrijmaakte om de hightech te ontwikkelen waar de techbedrijven in Silicon Valley nu gebruik van maken. De Amerikaanse defensie staat bekend om haar bereidheid projecten met een hoog risico te ondersteunen die niet door de commerciële sector zouden worden gefinancierd.
Waarom is Europa er niet in geslaagd de achterstand op Silicon Valley in te halen, zoals China en Zuid-Korea hebben gedaan? Volgens mij komt dat door het provincialisme van Europeanen. Wie bouwt er nou binnen een straal van 500 kilometer vier vliegvelden die als internationale hub dienen (Frankfurt, Londen, Parijs, Amsterdam)? Wie creëert binnen eenzelfde straal vier belastingparadijzen (Ierland, Luxemburg, België, Nederland)?
Bovendien valt Europa uiteen in 25 taalgebieden, hetgeen funest is voor de ontwikkeling van zoekmachines en sociale media. Zonder een grote binnenlandse markt had Facebook nooit zo’n dominante positie kunnen opbouwen. Door de taalbarrières hoeven de 520 miljoen Europeanen niet direct met elkaar te concurreren. Zo komen niet de best & brightest boven drijven. Wat heb je aan universiteiten die gemiddeld beter scoren dan Amerikaanse universiteiten als de beste universiteiten in de VS staan? In een winner takes all-economie doen gemiddelden er niet toe.
Vliegtuig
Dat de Amerikaanse broers Orville en Wilbur Wright in 1903 als eersten erin slaagden een vliegtuig een geslaagde vlucht uit te laten voeren, heeft Europeanen er niet van weerhouden om zelf de knowhow te ontwikkelen om vliegtuigen te bouwen. Integendeel. In 1912 werd Fokker opgericht die in de jaren twintig en dertig de civiele luchtvaart domineerde. Fokker ging weliswaar failliet in 1996 maar het Europese consortium Airbus is uitgegroeid tot een formidabele concurrent van vliegtuigfabrikant Boeing waardoor er nu de facto een duopolie is.
Waarom wordt er niet een Europees consortium gecreëerd met een flink budget voor r&d dat een besturingssysteem ontwerpt dat kan concurreren met Amerikaanse besturingssystemen? Google heeft de Android-diensten aan Huawei opgeschort op last van de Amerikaanse overheid. Dat gebeurt onder het voorwendsel van spionage maar in werkelijkheid is president Trump bang dat de Chinezen de VS op technologisch gebied voorbij zullen streven. Het laat zien dat in een multipolaire wereld onder het principe van de winner takes all er ruimte is voor meerdere aanbieders.
De EU-lidstaten moeten nu in actie komen anders is de Madurodamisering van Europa binnen tien jaar compleet.
Heleen Mees is econoom.