Het is slecht gesteld met de financiële positie van honderden bejaarde Caribische Nederlanders op Bonaire, Saba en Sint Eustatius. Ze hebben soms geen wc bij hun huis, kwijnen weg in een hutje of hebben amper wat te eten. "Daar moeten we ons met z'n allen voor schamen", zegt de Nationale ombudsman Reinier van Zutphen in een nieuw rapport.
In 'Europees Nederland' zou er allang geprotesteerd zijn tegen de misstanden die hij is tegengekomen op de Caribische eilanden, denkt ombudsman Van Zutphen. "Ik ben heel diep de samenleving in gegaan, in kleine krotten en huisjes geweest. Langzamerhand is Bonaire voor mij niet meer dat mooie eiland. De zon schijnt er nog steeds, maar wat er aan de hand is, lees je in ons rapport: intense armoede onder ouderen."
'Naar opvang om te eten'
Het ergste wat Van Zutphen gezien heeft, zijn de mensen die niets te eten hebben. "Die ouderen mogen een paar dagen per week naar de dagopvang komen. Daar krijgen ze te eten. Ze nemen een gevuld kommetje mee naar huis voor het weekend, want thuis hebben ze niets."
Een oudere vrouw vertelt anoniem in het rapport van de ombudsman: "Vroeger was ik telefoniste. Nu krijg ik alleen 590 dollar AOV (een soort AOW, red.). Door alle vaste lasten kan ik niet genoeg eten kopen. Ik probeer zo zuinig mogelijk te doen. Soms logeer ik bij mijn dochter om goed te kunnen eten. Maar ik moet met de bus of taxi naar haar toe en dat kost ook weer geld.”
Boodschappen 'krankzinnig duur'
Bonaire, Saba en Sint Eustatius zijn sinds oktober 2010 bijzondere gemeentes van Nederland. "Dus ik ben ook hun ombudsman", zegt Van Zutphen. Hij kreeg signalen dat een rapport over ouderen in Caribisch Nederland hard nodig was. "Ik kan zo wel tien rapporten opnoemen over ouderen en schulden in Nederland, dit is het eerste dat over de eilanden gaat."
Na 10-10-2010 zijn mensen er in Caribisch Nederland om meerdere redenen financieel op achteruit gegaan, staat in het rapport. Wonen is bijvoorbeeld heel duur. Volgens de ombudsman gaat van een ouderenuitkering van ongeveer 600 dollar er vaak zo'n 500 op aan huur, voor mensen met een eigen huis op Bonaire is er een nieuwe belasting bij gekomen. Daarnaast zijn de prijzen voor boodschappen 'krankzinnig'. "Het dubbele van de Nederlandse prijzen, is mijn indruk."
'Alles gaat op aan vaste lasten'
Een oudere vertelt in het rapport: "Ik woon alleen want mijn man is overleden. Ik heb twee kinderen waarvan één, mijn zoon, op Curaçao woont. Mijn dochter woont wel op het eiland maar zij heeft haar eigen gezin. Ik ontvang geen aanvullend pensioen. Als ik iets nodig heb, dan koopt mijn dochter dat voor mij. Zelf heb ik daar geen geld voor. Alles gaat op aan vaste lasten zoals telefoon, kabel en water. Ik heb een eigen huis en nu moet ik ook nog belasting en erfpacht betalen. Gelukkig heb ik nog kinderen. Mijn nicht, die geen kinderen heeft, redt het niet."
Schrijnende situaties, te weinig hulp
Mevrouw Smith (36), maatschappelijk werker op Sint Eustatius: "Er zijn veel meer ouderen die in huizen wonen die je eigenlijk alleen maar als een krot kunt omschrijven. Als je naar binnen loopt, zie je de gaten in het dak zitten. Geld om woningen te repareren is er niet, van een AOV kun je dat niet betalen. Vaak moeten ouderen ook nog buiten douchen en buiten naar de wc."
Mevrouw Nicolaas (59), verpleegkundige op Bonaire: "Veel mensen zijn afhankelijk van de dagopvang voor ouderen, ook voor hun eten, maar daar is niet genoeg plek. Dan moet je hen vragen om bijvoorbeeld maar drie keer per week te komen en moeten zij op de andere dagen maar uitzoeken hoe ze aan eten komen. Dat is schrijnend. Ook ken ik een ouder echtpaar dat graag naar de dagopvang wil komen, maar daar niet toe in staat is. Er is geen geld om elektriciteit te betalen, waardoor zij de airco in hun slaapkamer niet aan kunnen zetten. Ze slapen ’s nachts zo slecht dat ze overdag veel op bed liggen omdat ze te moe zijn en niet naar de dagopvang kunnen. En dan zijn er ook nog ouderen die graag willen komen, maar dat niet doen omdat zij zich schamen vanwege hun oude, versleten kleding."
Mevrouw Janga (62 jaar), ziekenverzorgende-plus op Bonaire: "Bonaire vergrijst. Op dit moment verzorg ik met twee andere zusters zestig ouderen. Ik doe dit werk al meer dan 42 jaar en ik zou graag minder werken, ook omdat ik niet meer de jongste ben, maar dat gaat gewoon niet want dan is er niet genoeg opvang voor de mensen. Ik hoop zó dat er iets gaat gebeuren waardoor de toestand van de oudere mensen hier op het eiland structureel verbetert."
Geen armoedecijfers
Wat het onderzoek van de Nationale ombudsman bemoeilijkte, is dat niet bekend is hoeveel ouderen er op Bonaire, Saba en Sint Eustatius zijn die op of onder de armoedegrens leven. 'Ongelooflijk', zegt Van Zutphen daarover. "We hebben overal geprobeerd om achter de getallen te komen. Die moet je als overheid toch hebben?"
Naar schatting gaat het volgens de ombudsman om honderden mensen op Bonaire en op Saba en Sint Eustatius om vele tientallen. "Wat we zeker weten is dat de capaciteit om deze mensen te helpen veel te klein is voor de nood."
Schaamte zorgt er daarnaast voor dat veel armoede onbekend blijft. "Het hoort hier dat je je schaamt voor armoede en te trots bent om erover te praten. Hulpverleners moeten naar de mensen toe om te kijken wat er aan de hand is."
'Geen beleid maar concrete hulp'
In 2018 is besloten een aantal uitkeringen in Caribisch Nederland te verhogen, in juni kondigde de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid maatregelen aan om onder meer de huren te verlagen. De ombudsman is blij dat er 'eindelijk wat gebeurt', maar het duurt hem te lang en het is hem te vaag. "Niet meer praten over geld. We moeten aan de slag. Bovenaan het lijstje: ervoor zorgen dat de ouderen op deze eilanden drie keer per dag kunnen eten. De rest is politiek, beleid en gedoe."
