Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

Geopolitiek

Interview

‘Venezuela is slechter af door dreiging van VS’

Gonzalo Gómez Freire Met de Amerikaanse dreiging van een militaire interventie weet president Maduro zijn positie te versterken. Alleen een referendum biedt een uitweg, zegt journalist-activist Gonzalo Gómez Freire.

Foto Rafael Hernández/EPA
Foto Rafael Hernández/EPA

Venezuela heeft al twee presidenten, twee parlementen en twee aanklagers. En als het niet uitkijkt, kan het ook een land worden waar twee kampen slaags raken. „De risico’s zijn levensgroot”, zegt de Venezolaanse activist-journalist Gonzalo Gómez Freire. „Er kan een buitenlandse interventie komen. Een scheuring in het leger plaatsvinden, waarna militairen onderling gaan vechten. Er kunnen botsingen tussen maatschappelijke groepen komen. Smokkelbendes kunnen delen van het grondgebied gaan bezetten.”

De kans op escalatie groeit, sinds oppositieleider Juan Guaidó zich op 23 januari als parlementsvoorzitter uitriep tot interim-president. Zijn schaduwregering daagt het regime uit van Nicolás Maduro, de autoritaire president die zich vorig jaar op omstreden wijze liet herkiezen. De VS, Canada, EU en een dozijn Latijns-Amerikaanse landen zien hem niet langer als wettige leider en steunen Guaidó.

Sindsdien leidde de 35-jarige Guaidó protesten en probeerde hij vergeefs westerse hulpgoederen het noodlijdende land in te krijgen. En na een korte tournee door Zuid-Amerika reisde hij maandag terug naar Venezuela. Vooralsnog lijkt het regime hem met rust te laten,

In dit hoogoplopende conflict zijn er ook Venezolanen als Gómez die weigeren kant te kiezen. De trotskist leidt de linkse nieuwssite Aporrea.org die kritisch is op Maduro en hoe diens militairen en bureaucraten het land leegplunderen. Tegelijkertijd is Gómez ook kritisch op Guaidó en diens „imperialistische” bondgenoten in Washington, die dreigen dat in de Venezolaanse crisis „alle opties op tafel liggen”.

„Het gaat de VS helemaal niet om de humanitaire crisis of de democratie in Venezuela”, vertelt Gómez tijdens een vraaggesprek in Amsterdam, waar hij deze week een internationaal socialistisch congres bijwoont. „Ze willen in hun traditionele achtertuin terrein terugwinnen op opkomende machten als Rusland en China.” Dit zijn de belangrijkste bondgenoten (en schuldeisers) van Maduro.

Lees ook: Guaidó keert ondanks risico’s terug naar Venezuela

Referendum als uitweg

In dit geopolitieke steekspel is er een alternatief voor verdere escalatie, stelt hij: de stembus. Samen met andere prominente chavistas (aanhangers van Maduro’s voorganger Chávez) deed Gómez begin februari een oproep tot een referendum. Hierin zouden burgers mogen bepalen of er nieuwe, ditmaal wel vrije en eerlijke verkiezingen moeten komen.

Het regeringspaleis nam hun petitie niet eens in ontvangst; Guaidó wilde de initiatiefnemers wel ontvangen. Tijdens dat gesprek vroeg Gómez de ‘interim-president’, naar eigen zeggen, op de man af of hij begreep „welke risico’s militaire interventie met zich zou meebrengen. Guaidó antwoordde dat hij ook geen oorlog wil. Maar zei hij: als we geen druk uitoefenen, kunnen we ook niet winnen.”

Gómez ziet ook dat het Amerikaanse dreigen met militaire interventie grotendeels retoriek is. Die óók bestemd is voor binnenlands gebruik: Republikeinse kiezers winnen in Florida. Maar, stelt hij: „Je moet het risico niet onderschatten, dat dit je uit de handen glipt. Je kan de wolf wel aanroepen, maar wat doe je als hij ineens in je tuin staat en de kippen opeet?”

Hij begrijpt dat een deel van de bevolking desnoods met Amerikaanse hulp van Maduro af wil. „Bij zoveel wanhoop, het afbrokkelen van salarissen, de slechte staat van de gezondheidszorg en de grote problemen van het dagelijks leven, is dat begrijpelijk. Door de hyperinflatie kost het voor mensen meer om met de bus naar hun werk te gaan en een kop koffie te kopen, dan dat ze op een dag verdienen. En de regering gebruikt de honger als politiek instrument.”

Maar in de praktijk verlengt de Amerikaanse steun aan de oppositiepresident de impasse juist, meent hij. Guaidó slaagt er niet in het leger aan zijn kant te krijgen of noodhulp het land in te krijgen. Deels komt dit omdat in Maduro teleurgestelde chavistas niet willen overlopen naar een ‘imperialist’ als Guaidó. Ondertussen gebruikt Maduro de Amerikaanse dreigementen om zijn aanhang te mobiliseren en als excuus om de repressie op te voeren. „Guaidó zit klem en verliest aanzien. En de extra sancties die de VS nu opleggen, zullen vooral de bevolking raken.”

In Gómez’ optiek strijdt nu de ene bourgeoisie tegen de andere. Enerzijds de aloude rechtse elite, die onder Chávez’ revolutie sinds eind vorige eeuw veel macht verloor en die deze probeert te heroveren op de nieuwe Bolivariaanse bourgeoisie van bureaucraten, politici en legerofficieren. Die hebben veel te verliezen bij een val van Maduro. „Zij hebben economische belangen te verdedigen, maar vrezen ook juridische problemen of andere wraaknemingen. Dat weegt inmiddels zwaarder dan idealen of patriottisme.”

Gómez vreest dat de situatie eerst nog verder moet verslechteren, voordat beide kampen het referendum mogelijk omarmen. „Als de spanningen oplopen, dan zullen ze gedwongen door de omstandigheden misschien een compromis sluiten. Maar de polarisatie is enorm.”

Venezuela kan daarbij buitenlandse hulp gebruiken: in de vorm van bemiddeling, geen inmenging, benadrukt Gómez. Hij ziet dat ook de VS zich inmiddels minder hard uiten. Trumps Venezuela-gezant Elliott Abrams, een neoconservatieve havik met een berucht imago in de regio, stelde dit weekeind dat militaire actie voorlopig niet aan de orde is. Dit nadat de Limagroep, een regionale overlegclub, zich vorige week al expliciet uitsprak tegen militaire actie. „Uiteindelijk moeten wij Venezolanen dit zelf oplossen.”