Direct naar artikelinhoud
AnalyseHet jaar van Juan Guaidó

De ‘Obama van Venezuela’ Juan Guaidó is het momentum kwijt

Oppositieleider Juan Guaidó wordt met geweld uit het parlement geweerd. Guaidó zou daar door een oppositiemeerderheid worden herkozen tot voorzitter.Beeld AP

Oppositieleider Juan Guaidó, ‘de Obama van Venezuela’, had een klein jaar geleden een groot deel van het Venezolaanse volk en vele internationale regeringsleiders – Trump voorop – aan zijn kant. Hoop golfde door de straten van Caracas. Dit weekend hield het leger hem tegen bij de poort van zijn parlement. 

‘Het moment is nu!’ schreef Juan Guaidó 30 april vorig jaar op Twitter. Het volk en het leger zouden samen een einde maken aan het regime van president Maduro, stelde de oppositieleider. Honderdduizenden mensen gingen de straat op, maar het leger bleef in groten getale achter hun broodheer Nicolás Maduro staan. Twee dagen later waren vier mensen dood en was het protest gesmoord.

Zondag werd opnieuw duidelijk hoe de verhoudingen – nog steeds – liggen tussen de 36-jarige Guaidó en de 57-jarige Maduro. De zelfverklaarde president van Venezuela werd door de man in het presidentieel paleis met geweld uit het parlement geweerd. Guaidó zou daar door een oppositiemeerderheid worden herkozen tot voorzitter. Die titel was het wankele fundament onder zijn claim op het presidentschap: als parlementsvoorzitter riep hij zich op 23 januari vorig jaar uit tot rechtmatig president, omdat Maduro in 2018 de verkiezingen zou hebben gemanipuleerd.

Strategie van verharding

‘Venezuela, deze strijd is voor jullie’, zei Guaidó zondag, nadat hij buiten het parlement door de oppositie alsnog als voorzitter was aangewezen. Het is de vraag of de Venezolanen er nog in geloven, zegt Patricio Silva, hoogleraar Latijns-Amerikaanse geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Maduro kiest voor een ‘strategie van verharding’, zegt hij.

De afgelopen jaren tolereerde de president het door de oppositie gedomineerde parlement, al zette hij het halverwege 2017 buitenspel door een tweede ‘constitutionele vergadering’ in het leven te roepen. Zondag liet hij alle schroom varen en stuurde zijn troepen naar het laatste democratische instituut van het land.

Silva: ‘De dictatuur heeft zich laten zien door ook het parlement over te nemen.’ De oppositie maakt pas een kans als het leger Maduro laat vallen. Er zal geweld voor nodig zijn, voorspelt hij. ‘Als er vele doden vallen en er bloed vloeit in de straten, zou het leger van mening kunnen veranderen.’ Voorlopig zit de president stevig in het zadel. ‘Militairen en paramilitairen vormen een formidabel schild rond Maduro.’

Momentum kwijt

Guaidó heeft het momentum al maanden geleden verloren, stelt Eva van Roekel, antropoloog verbonden aan de Vrije Universiteit. De situatie in Venezuela is complexer dan het armpje drukken tussen Guaidó en Maduro dat de buitenwereld ziet, zegt ze. ‘De oppositie is al twintig jaar verdeeld. Veel mensen geloven niet meer in Guaidó, ze verdenken ook hem van corruptie.’ In de grensstreken ver weg van Caracas heersen gewapende groepen die profiteren van de Venezolaanse crisis, zegt ze. ‘Er wordt heel veel geld uitgegeven om mensen gedeisd te houden.’

De charismatische populist Hugo Chavez kocht jarenlang steun voor zijn socialisme door de olie-inkomsten van het land te verdelen onder de armen. Na zijn dood in maart 2013 zakte Venezuela onder Maduro weg in economische malaise. De nieuwe president verwaarloosde het volk, dat met steeds minder water, eten en elektriciteit moest zien te overleven, maar zorgde goed voor het leger. 

Hand overspeeld

Op 30 april overspeelde Guaidó zijn hand, zegt hoogleraar Silva. Hij dacht met de steun van enkele militairen de macht binnen handbereik te hebben. ‘Dat kwam amateuristisch over. Toen volgde de twijfel of hij wel de juiste persoon is.’

Het land is verdeeld, zegt ook Van Roekel. Sommige Venezolanen blijven Maduro steunen, omdat hij voedselpakketten uitdeelt, anderen hopen op verandering maar denken dat alleen militaire inmenging van buiten die kan brengen. ‘Zelfs als Maduro zou vertrekken, is het de vraag of de diep verankerde machtsverhoudingen echt veranderen.’

Steun kwijt

Nog maar 42 procent van de Venezolanen steunt Guaidó, peilde onderzoeksbureau Datanálisis dit najaar. Ook internationaal is hij steun verloren, terwijl Maduro militaire en financiële hulp blijft ontvangen van China, Rusland en Cuba, zegt Silva. De linkse regeringen van Mexico en Argentinië houden zich afzijdig. De Chileense liberale president Piñera kampt met onrust in eigen land. 

Afgelopen voorjaar stookte de Amerikaanse president Trump het vuur gretig op met dreigementen van militaire interventie en sancties die Maduro én het Venezolaanse volk troffen. Maduro maakte Guaidó uit voor trekpop van de Amerikanen. Silva: ‘Een effectieve sneer. Steun zoeken bij Trump levert je weinig respect op in Latijns-Amerika.’

Trump heeft inmiddels een nieuw conflict gevonden elders, dat met Iran. Guaidó moest het zondag doen met een getwitterd hart onder de riem van buitenlandminister Mike Pompeo.

Twitter bericht wordt geladen...

Meer over de oppositiestrijd van Guaidó

Twee chaotische dagen en vele arrestaties later zijn Venezolanen weer een illusie armer
Eind april 2019 kondigde Guaidó een coup aan. Het moment dat het volk de macht greep was daar, stelde hij. Maar het leger bleef aan de kant van Maduro staan. Lees hier de reportage. 

Honderden doden per maand in Venezuela door staatsgeweld: ‘Exodus vluchtelingen zal voortduren’
Door staatsgeweld vallen in Venezuela honderden doden per maand, gevangenen worden gemarteld en er is wijdverspreide honger. Dat staat in het vernietigende rapport dat de VN-Commissaris voor de Mensenrechten in juli presenteerde over de toestand in het land. 

Maduro praat met Venezolaanse oppositie – maar Guaidó staat buitenspel
De Venezolaanse machthebber Nicolás Maduro deelde in september opnieuw een flinke klap uit aan oppositieleider Juan Guaidó. Maduro wist een aantal oppositiepartijen aan zijn kant te krijgen en sloot met veel bombarie een ‘vredesakkoord’. De toch al ernstig verzwakte Guaidó kwam verder klem te zitten.