Bij deze lage olieprijs kan Maduro gaan wankelen

De ongekende prijzenoorlog die Rusland en Saoedi-Arabië dit weekeinde hebben ontketend op de wereldoliemarkt kan grote gevolgen hebben voor Venezuela. Er zijn in de wereld veel autoritaire regimes die voor hun overleven sterk leunen op olie-inkomsten, maar dat van president Nicolás Maduro spant de kroon. Alleen dankzij ‘petrodollars’ kon de noodlijdende socialistische heilstaat zijn burgers de afgelopen jaren nog enigszins voorzien van voedsel, medicijnen en basisproducten.

Dat kan veranderen nu de prijs van een vat olie in een etmaal met 30 procent is gedaald – en voorlopig niet snel weer op het oude peil terug is. De nationale olie-inkomsten zullen bij deze prijs kelderen van 13,8 miljard in 2019, naar 4,5 miljard dit jaar, becijferde de Venezolaanse adviesfirma Síntesis Financiera maandag. En Maduro’s bewind heeft geen alternatief om op terug te vallen: de uitvoer van olie leverde vorig jaar 99 procent van alle exportinkomsten op.

De afgelopen zes jaar kampte het land al met chronische schaarste, aanhoudende economische krimp en hyperinflatie. Een vijfde van de Venezolanen lijdt honger en zeker vier miljoen mensen zijn het land ontvlucht, volgens VN-cijfers. Bij die exodus, uit wat ooit het rijkste land van de regio was, voegen zich dagelijks vier- à vijfduizend nieuwe vluchtelingen.

Venezuela is met de grootste bewezen oliereserves ter wereld (302 miljard vaten) in potentie schatrijk, maar weet die rijkdom sinds de eeuwwisseling steeds slechter aan te boren. De nationalisatie van buitenlandse oliebedrijven in 2007, endemische corruptie en wanbeheer bij staatsoliebedrijf PdVSA, politieke chaos en recentelijk ook Amerikaanse sancties deden de productie instorten. Pompte het land eind jaren negentig nog ruim drie miljoen vaten per dag op, begin dit jaar was dit gekelderd tot ver onder het miljoen.

Machtsstrijd met Guaidó

Vorige maand betrad president Maduro met een groepje bewindspersonen en hoge militairen het PdVSA-hoofdkantoor in Caracas. „Ik accepteer geen excuses meer”, stelde hij streng. „Venezuela moet een wereldmacht zijn.” Hij klaagde over „imperialistische agressie” en stelde, voor de zoveelste keer, als „bescheiden doel” de dagproductie terug op twee miljoen vaten te krijgen.

Maduro reageerde op nieuwe Amerikaanse oliesancties tegen zijn land. De regering-Trump wil zijn bewind weg hebben en erkent, met nog vijftig westerse landen, sinds januari 2019 oppositieleider Juan Guaidó als legitieme interim-leider. Begin februari woonde hij verrassend Trumps jaarlijkse State of the Union-rede bij als eregast. De dag erop volgden de nieuwe sancties.

Die troffen ditmaal ook de buitenlandse bedrijven die nog Venezolaanse olie blijven afnemen of helpen oppompen, een dochterbedrijf van de Russische energiereus Rosneft voorop. Rusland is een belangrijke bondgenoot en geldschieter van het Maduro-regime, dat zijn miljardenschulden aan Moskou deels in olie mag afbetalen. Naast Rosneft werden onder meer het Spaanse Repsol en het Indiase Reliance getroffen. Het Amerikaanse bedrijf Chevron blijft voorlopig uitgezonderd van sancties.

Steun Rusland kan wegvallen

Maduro wist, ondanks allerlei pogingen van Guaidó om hem te verjagen, tot nu toe de macht te behouden. De legertop bleef loyaal aan hem, omdat officieren een sleutelrol kregen in de economie (ook in de olie), waar ze zich kunnen verrijken. De bevolking wordt koest gehouden met een combinatie van repressie en voedselpakketten. Maar nu de olieprijs keldert, valt voor de generaals minder te stelen en zal de inhoud van de pakketten verschralen.

En in dit Amerikaanse verkiezingsjaar kan de verleiding voor Trump groot worden Maduro verder in het nauw te brengen, bijvoorbeeld door de vrijstelling voor Chevron in mei niet te verlengen. Elke verkiezing speelt Florida met zijn grote gemeenschap Cubaanse-Amerikanen een belangrijke rol. Deze kiezersgroep is sterk gekant tegen Maduro, omdat hij een belangrijke steunpilaar is van het Castro-bewind in Havana. Als Trump er in slaagt Maduro te laten wankelen, kan hem dat in november beslissende stemmen opleveren in deze grote swingstate.

Lees ook Rusland en Saoedi-Arabië drijven elkaar richting afgrond

De vraag is ondertussen wat Rusland voor Maduro kan betekenen. Poetins besluit deze prijzenoorlog aan te gaan, was deels ingegeven door zijn frustratie met de Amerikanen: hun harde sanctiebeleid jegens Venezuela, hun grote schaliegassector en de Amerikaanse obstructie van de Russische pijpleiding Nord Stream 2. Anderzijds zal Rosneft, dat ruim de helft van de Venezolaanse olie-uitvoer afnam, nu vooral druk zijn met het verkopen van de eigen olie in de strijd met de Saoedi’s. En staat Maduro er dus alleen voor.