Een beter milieu begint op Bonaire bij een verbod op plastic rietjes

Een plastic zakje, voor slechts dat ene product? De jonge mevrouw Ying, achter de kassa bij supermarkt Jianxiang op ­Bonaire, pakt het met haar linkerhand en eet met de rechter rustig verder uit haar kom met rijstsoep en visballetjes. Weet zij dat in 2021 alle wegwerpplastic verboden zal zijn op het Caribische eiland?

Het is haar niet bekend. Maar verbaasd is zij niet. Ying weet niet precies hoe ze dit in het Engels moet zeggen, dus pakt ze de vertaalapp van haar Chinese smartphone erbij. Na wat driftig getik laat ze haar scherm zien: ‘Dit soort plastic is in Het Midden (China, red.) al een poos verboden.’ Zo, die zit.

Maar op Bonaire is het nieuws. Onlangs kreeg het eiland, sinds 2010 een bijzondere Nederlandse gemeente, bezoek van staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat. Afgesproken is dat over twee jaar op Bonaire, net als op de twee andere eilandgemeenten Saba en Sint Eustatius, alleen plastic is toegestaan dat hergebruikt kan worden.

Bonaire is klein en kwetsbaar, omringd door veel prachtige, al even kwetsbare zee. Nu nog is het een wereldberoemde plek voor koraalduikers. Maar zie die foto van de schildpad met het plastic rietje door zijn neus en je beseft dat het ecosysteem onder druk staat – juist ook door het groeiende aantal toeristen, zoals het half miljoen mensen dat jaarlijks met zwaar vervuilende cruiseschepen aanmeert.

‘We leven van het inkomen door het toerisme’, zegt Xenah Cicilia. Zij werkt voor de natuur- en milieuorganisatie Stinapa, die op Bonaire namens de lokale overheid het beheer heeft over twee nationale parken, ter zee en op het land. ‘Maar we moeten er meteen ook voor zorgen dat dat toerisme niet onze dood zal worden.’ De bijna dertig mensen die voor Stinapa werken hebben er hun handen elke dag meer dan vol aan.

‘Symptoombestrijding’

Het komende verbod op wegwerpplastic is uiteraard welkom, vindt Cicilia, ‘maar het is ook een beetje symptoombestrijding’. Volgens haar zou vanuit de ministeries in Den Haag meer aandacht moeten komen voor grotere problemen, waarvan veel Bonaireanen zich nauwelijks bewust zijn en waarvoor te weinig beleid is van ministeries en lokale overheid. ‘Dan denk ik aan afvalwater dat hier deels ongezuiverd in zee stroomt, aan erosie, of aan de bebouwing van de kust. Daarin liggen de echte bedreigingen voor het milieu.’

Wie over het eiland trekt, ziet wat Cicilia bedoelt. Bonaire wint als vakantiebestemming snel aan populariteit, vooral vanuit Nederland. De vliegtuigen van KLM en TUI weten dit tropische deel van het koninkrijk vrijwel dagelijks te vinden. Er komen steeds meer hotels aan de kust, steeds meer watertaxi’s voor een tochtje naar het eilandje ‘klein Bonaire’, steeds meer cruiseschepen en duikscholen.

Daar kan geen verbod op plastic rietjes tegenop. ‘En toch is ook dat nodig’, meent Diego Marquez, een van de twee beleidsmedewerkers milieu en natuur bij de lokale overheid. ‘Zie dat verbod als het laaghangende fruit dat we gaan plukken. Dat kan goed, omdat het een klein eiland is. Vrijwel alles, dus ook het plastic, moet ingevoerd worden. Het komt óf via de haven, óf via de lucht. Het is een relatief kleine stroom, waarvan het verbod prima te handhaven moet zijn.’

Maar Marquez wil meer. ‘Nogal wat inwoners hebben van oudsher een beerput, die niet aangesloten is op het riool. Dat afvalwater sijpelt door de grond naar de zee en bedreigt de koraalriffen, die nu nog tot de beste ter wereld behoren. Afval in het algemeen kan veel meer gescheiden worden, zeker bij bedrijven. Met dammen kunnen we water vasthouden en erosie tegengaan. En zo’n bord dat waarschuwt voor overstekende ezels mag er dan grappig uitzien, die loslopende ezels en geiten hier eten vaak de jonge planten op. En bouwvergunningen dienen natuurlijk steeds goed gecontroleerd te worden.’

Al met al gelooft Marquez, die ook de andere Caribische eilanden van het ­Nederlands koninkrijk goed kent, dat op Bonaire duurzame ontwikkeling nog steeds mogelijk is. ‘Natuurlijk, we hebben meer mensen en meer geld nodig. Maar we zijn redelijk op tijd aan milieuzorg gaan denken, we zijn vroeg begonnen. Heel slecht doen we het niet.’

Edwin Domacasse is daarvan nog zo zeker niet. De man met een tatoeage van een haai op zijn linkeronderarm werkt al 25 jaar voor Stinapa en is de ‘Chief Ranger’. We stappen met hem op een boot, om op de Caribische Zee bij het eilandje Klein Bonaire te zien hoe hij en zijn collega’s gemoedelijk de vergunningen van pleziervaarders controleren. Als het moet, mag Domacasse bekeuringen uitschrijven.

Hotelbouw

‘Ik zeg je eerlijk: de overheid van Bonaire is voor ons werk soms het grootste probleem’, zegt Domacasse. ‘Zij heeft veel taken en bevoegdheden aan ons bij Stinapa overgedragen, maar houdt zichzelf lang niet altijd aan de regels die zij heeft opgesteld. Ze geeft vergunningen af voor de bouw van hotels, zonder dat voldoende naar de gevolgen voor het milieu is gekeken. Er is te weinig toezicht op de bouw, terwijl het allemaal zo snel gaat. Heus, je zult het niet snel hardop horen, maar de overheid geeft ons vaak meer hoofdpijn dan de pleziervaarders. Al komen er trouwens wel te veel boten, want door de crisis in Venezuela zijn die daar nu voor een habbekrats te koop.’

En natuurlijk die cruiseschepen, met hun zwaar vervuilende dieseluitstoot. ‘Laat me hierover maar voorzichtig zijn’, zegt de Chief Ranger. ‘Ze zijn erg slecht voor het milieu. Als ik daarover praat, roepen de mensen op mijn eiland dat ik erop uit ben hun het brood uit de mond te stelen. Ik weet dat het een hoop geld oplevert. Maar ook een hoop troep. Daartussen moet je dus een balans vinden.’ En dan, gekscherend: ‘Nou ja, laat mij dat allemaal maar niet zeggen. Maar jij kunt dat allemaal wel opschrijven, toch?’