Foto: John Samson

DEN HAAG – Wetenschappers zijn niet te spreken over het Nederlandse plan over hoe voortaan ruzies op te lossen met de eilanden. Woensdag gaan ze in gesprek met de Tweede Kamer.

Gedoe over het organiseren van verkiezingen? Financiën slecht op orde? Vanuit Den Haag kan er rechtstreeks in het bestuur van de eilanden worden ingegrepen. Ook als Aruba, Curaçao en Sint-Maarten vinden dat ‘Nederlandse bewindslieden’ misbruik van die mogelijkheid maken.

Het leidt tot politieke ruzies. De grote wens van de eilanden is dat er daarom een soort rechter komt die onafhankelijk de knoop kan doorhakken. Maar staatssecretaris Raymond Knops (Koninkinkrijksrelaties) ziet dat niet zitten.

Adviezen van wetenschappers zijn vernietigend
Knops heeft daarmee een ander wetsvoorstel ingediend dan is afgesproken, concluderen wetenschappers. De geschillenregeling zou om die reden weinig zin kunnen hebben.

Volgens het voorstel van Knops mag de Raad van State straks alléén een advies uitbrengen. Dat advies kan opzij worden gelegd als een meerderheid in de Rijksministerraad vindt dat er ‘zwaarwegende gronden’ voor zijn.

Zo’n zestien Nederlandse bewindslieden mogen stemmen, tegenover drie vertegenwoordigers van Aruba, Curaçao en Sint-Maarten. Nederland kan op die manier haar politieke wil blijven doordrukken, vrezen de eilanden.

Het doel van een geschillenregeling was juist om op een vredige manier tot oplossingen te komen, schrijven de wetenschappers.

De Rijkswet Geschillenregeling

Waarom wetenschappers kritiek hebben op het wetsvoorstel van staatssecretaris Knops

  • De afspraak was dat er een soort onafhankelijke rechter te pas komt als de eilanden vinden dat ‘Den Haag’ onterecht ingrijpt in hun bestuur. De Nederlandse regering lijkt geen macht uit handen te willen geven. Opmerkelijk, vinden de wetenschappers, omdat dit tegen de wens ingaat van het parlement van Aruba, Curaçao, Sint-Maarten én dat van Nederland.
  • Eilanden moeten het voorstel ook steunen. De geschillenregeling van Knops zou door Nederland in haar eentje kunnen worden ingevoerd. Dat heeft dan weinig zin, waarschuwen wetenschappers. Want dan ontstaat er verder ruzie, over hoe ruzies moeten worden opgelost. En dat na negen jaar lang erover te hebben vergaderd.
  • Deze geschillenregeling blijkt niet zo waterdicht. Wetenschappers verbazen zich over een ander punt: de Rijksministerraad moet volgens Knops alleen adviezen accepteren die over ‘strikt juridische kwesties’ gaan. Maar wanneer is gedoe over een politiek besluit nou alleen juridisch of toch politiek-bestuurlijk? Die lijn is vaak ‘flinterdun’, waarschuwen ze.
  • Deze geschillenregeling klopt niet volgens het belangrijkste juridisch document van het Koninkrijk: het Statuut. Misschien wel het belangrijkste punt. In het Statuut staat hoe de eilanden en Nederland met elkaar moeten omgaan, welke verantwoordelijkheden elk land (Nederland, Aruba, Curaçao en Sint-Maarten) heeft en wat voor regelingen er moeten zijn. Volgens wetenschappers klopt de geschillenregeling van Knops mogelijk niet met ‘de opdracht’: artikel 12a van het Statuut.

Woensdag hoorzitting in de Tweede Kamer
Woensdag gaan Kamerleden in gesprek met vier wetenschappers. De eilanden zeggen zich gesterkt te voelen in hun gelijk, nu óók wetenschappers kritiek geven op het voorstel van het Nederlandse kabinet.

Eilanden hopen nu op steun van Kamerleden
“Dit voorstel is en blijft onaanvaardbaar”, reageert parlementsvoorzitter William Millerson (PAR) van Curaçao. “Wij staan erop dat er een onafhankelijke instantie komt die een bindend advies kan uitbrengen.”

Ook Sint-Maarten en Aruba ‘zitten op dezelfde lijn’. De Arubaanse parlementsvoorzitter Ady Thijsen (MEP) zegt ‘positief gestemd te zijn’ met de bevindingen van de wetenschappers. “Dit zijn de punten die wij al heel lang aankaarten.”

Lees de vier position papers van professor Gert Oostindie, Gerhard Hoogers, Arjen van Rijn en promovenda Gohar Karapetian.

Een delegatie van Arubaanse parlementsleden lobbyen in maart 2019 op het Binnenhof in Den Haag voor de geschillenregeling. – Foto archief: John Samson