Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

Asielzoekers

Reportage

Ook Curaçao in crisis door Venezuela

Curaçao Steeds meer Venezolaanse vluchtelingen vinden hun weg naar Curaçao. Het leidt tot een benzinetekort op het eiland. En verdwenen ziektes komen terug.

Een woning van een illegale Venezolaanse Santa Maria.
Een woning van een illegale Venezolaanse Santa Maria. Berber van Beek

De zon gaat onder in de Caribische zee, als een groep Venezolanen op een terras van een uitgestorven fastfoodrestaurant in het noorden van Willemstad samenkomt. Sommigen wonen al meer twee decennia op Curaçao, dat op zo’n 80 kilometer afstand van Venezuela ligt. Ze werken hier, hebben gezinnen, ze zijn volledig ingeburgerd. Anderen behoren tot de 8.000 tot 15.000 illegale vluchtelingen die sinds het uitbreken van de crisis in Venezuela – nu vijf jaar geleden – per vliegtuig of in gammele vissersboten de levensgevaarlijke oversteek waagden naar het koninkrijkseiland.

Zoals de 30-jarige Yaritza, die tijdens een bijeenkomst van de Venezolaanse belangenorganisatie Venex nerveus richting de deur kijkt. Ze is bang dat de politie plotseling binnenstapt. „Ik doe schoonmaakwerk bij twee Nederlandse gezinnen, maar verder vermijd ik de straat”, zegt ze. „Ik ben al eens het land uitgezet, meer dan 10 agenten stonden ineens voor de deur. Ik ben toen weer teruggevlucht naar Curaçao op een vissersbootje.” Acht uur lang op zee. „Doodsbang.”

Rode Kruis opent gironummer voor gevluchte Venezolanen

De laatste nieuwsontwikkelingen in hun Venezuela, dat sinds 23 januari twee presidenten kent, houdt de gemoederen bezig. De plotselinge opkomst van parlementsvoorzitter en oppositieleider Juan Guaidó die zichzelf, met een beroep op de Venezolaanse grondwet, uitriep tot interim-president en onmiddellijk steun kreeg van het Westen en rechtse Latijns-Amerikaanse landen, geeft de Venezolanen hoop. „Nog even en de dictator is weg en dan kunnen we terug naar huis!”, zegt onderneemster Ana Madero uitgelaten. Ze woont al 25 jaar in Curaçao maar zodra Maduro vertrokken is, wil ze terug. Onderling delen de Venezolanen Facebookfilmpjes en foto’s waarop te zien is hoe bij de Colombiaanse grens vrachtwagens vol hulpgoederen klaarstaan om naar Venezuela te worden getransporteerd. Maduro’s militairen hebben de toegangsbrug echter gebarricadeerd en spanningen bij de grens lopen op. „Maduro zal zich misschien niet zo snel gewonnen geven, maar zijn macht wankelt”, zegt Carlos Rivas, voorzitter van Venex. „Nooit eerder was hij zo zwak als nu.”

Amerikaanse invasie

Venezolanen in Curaçao zijn misschien hoopvol, maar de Curaçaoënaars zelf zijn onrustig. De Amerikaanse president Donald Trump zei vorige week een invasie niet uit te sluiten. Rusland en China blijven president Nicolás Maduro steunen en interim-president Guaidó zoekt ondertussen een verdere confrontatie met het Venezolaanse leger. Tegen de wil van Maduro in brengt hij humanitaire hulp op gang. De situatie in Venezuela is van een regionaal, politiek én humanitair probleem veranderd in een internationaal probleem.

In de Zuid-Amerikaanse olienatie staan wereldmachten inmiddels lijnrecht tegenover elkaar. „Met helder weer kunnen we Venezuela zien liggen, zo dichtbij zijn we”, zegt Samantha Curiel (52), een onderwijzeres. „Maar wat doen we als er echt oorlog komt? Komt Nederland ons dan beschermen?”, zegt ze bezorgd. Haar dochter is getrouwd met een Venezolaan wiens familie de afgelopen jaren massaal is uitgeweken naar Argentinië, Amerika, Curaçao en Aruba. Twee jaar lang ving Curiel twee jongere broertjes van haar schoonzoon op. „Er komen steeds meer wanhopige mensen het land binnen zonder geld en die moeten overleven. Curaçao heeft geen adequate opvang, de mensen verdwijnen in de illegaliteit. En de criminaliteit stijgt”, zegt ze.

Vreedzame oplossing

De kans dat het aantal vluchtelingen op Curaçao verder toeneemt is groot. Ieteke Witteveen van Human Rights Caribbean laakt het gebrek aan vluchtelingenbeleid in Curaçao. „Venezolanen worden hier niet beschermd maar het land uitgezet of in detentiecentra gestopt alsof ze criminelen zijn”, aldus Witteveen die met een groep betrokken Curaçaoënaars een mensenrechtenorganisatie oprichtte en de vluchtelingen bijstaat. „Curaçao zegt Maduro niet te erkennen als rechtmatige president, maar stuurt wel Venezolanen terug. Dat is tegenstrijdig. Er moet een beleid komen in plaats van uitzetting.”

Maar de recente ontwikkelingen in Venezuela leggen een te grote last op Curaçao, zegt de premier Eugene Rhuggenaath. „Veel van onze problemen hebben een directe link met de crisis in Venezuela. De spanningen van de afgelopen weken hebben de zaak nog verder op scherp gezet. Nu is er verwarring en onzekerheid omdat er twee presidenten zijn. We hebben grote baat bij een vreedzame oplossing in Venezuela”, zegt Rhuggenaath vanuit zijn werkplek in het centrum van Willemstad.

Olie-crisis

De impact van de Venezolaanse crisis is al langere tijd voelbaar op Curaçao. Vorig jaar blokkeerde Maduro de grenzen richting de ABC-eilanden om naar eigen zeggen de smokkel van onder meer goud te voorkomen, waardoor groente en fruit uit Venezuela geen doorgang vonden. Curaçao, dat 160.000 inwoners telt, kan het stijgende aantal Venezolanen niet aan; het schept onder meer onrust op de arbeidsmarkt. En dan is er de kwestie rondom olieraffinaderij Isla. Eind dit jaar loopt het huurcontract af met de noodlijdende Venezolaanse staatsoliemaatschappij PDVSA, een nieuwe huurder is er nog altijd niet.

„Zijn ze er al?”, zegt premier Rhuggenaath terwijl hij door het raam van zijn werkkamer naar de parkeerplaats tuurt. Verontruste stakers van Isla hebben aangekondigd dat ze vandaag uit protest naar Rhuggenaaths werkplek zullen komen. Ze zijn bang hun baan kwijt te raken. Een deal met een mogelijke nieuwe Amerikaanse huurder van de raffinaderij werd afgelopen week op het laatste moment afgeketst.

De dreigende staking binnen de raffinaderij leidt al dagen tot lange rijen voor de pompstations. De raffinaderij kan elk moment volledig plat gaan omdat de olietoevoer opraakt. Curaçaoënaars zijn bang zonder benzine te komen zitten. Steeds vaker leggen schuldeisers van PDVSA beslag op binnenvarende olieschepen zodat die olie de raffinaderij nooit bereikt.

Ook nu ligt er weer een schip aan de ketting. De recente Amerikaanse sancties richting PDVSA hebben bovendien ook impact in Curaçao waar de ruwe olie uit Venezuela verwerkt wordt. Hoe lang kunnen de lonen van de werknemers nog betaald worden? „Ik heb een gezin, net als meer dan bijna drieduizend werknemers die direct of indirect werken voor Isla”, zegt vakbondsleider Gherel Remilia. „We zijn onze toekomst niet zeker”, zegt hij boos. Ze zijn in het zwart gekleed, dragen carnavalsmaskers en eisen een gesprek met directeur Marcelino de Lannoy.

„Stel dat er een nieuw regime komt in Venezuela, het wordt daar rustiger én de productie komt weer goed op gang, dan biedt dat perspectieven”, zegt De Lannoy. „Venezuela heeft de grootste oliereserves ter wereld en het ligt dichtbij ons. Voor dat de chavistas aan de macht kwamen, die experts vervingen voor partijloyalisten, deden we hele goede zaken met de Venezolanen.”

Onlangs opperde interim-president Guaidó dat in buurlanden Colombia, Brazilië en een Caribisch eiland een humanitaire ‘hub’ zou worden opgezet om medicijnen en voedsel richting Venezuela te brengen om de noodlijdende bevolking te helpen. Al sinds 2016 verbiedt president Maduro dit. Even leek het erop dat op Curaçao zo’n hub zou komen. „Onder de huidige omstandigheden kan humanitaire hulp de zaken verder op scherp zetten. Maduro zou ons represailles kunnen opleggen. We zitten niet te wachten op een verdere escalatie”, zegt Rhuggenaath. Ondertussen komen er op zijn eiland besmettelijke ziektes die allang bestreden waren terug, vanwege de slechte gezondheidszorg in Venezuela. „Polio en de mazelen zijn hier al gesignaleerd.”