Foto: Amnesty International

WILLEMSTAD – Het nieuwe detentiecentrum voor ongedocumenteerden dat op Curaçao verrijst, voldoet volgens het kabinet aan de belangrijkste voorwaarden die de Nederlandse regering en mensenrechtenorganisaties stellen. Maar de mensenrechtenorganisaties zelf zijn nog niet gerustgesteld, blijkt uit een rondgang.

Smerige matrassen op de grond, slapeloze nachten door een muggenplaag en echtparen die van elkaar gescheiden worden. De lijst aan voorbeelden is lang en de kritiek over hoe ongedocumenteerde mensen in het detentiecentrum worden behandeld is nog steeds snoeihard. Curaçao bouwt op dit moment een nieuwe en daarmee zullen de grootste problemen worden opgelost, stelt het kabinet-Pisas. Maar mensenrechtenorganisaties zijn nog steeds bezorgd.

Hoop op verbetering
Ja, er is op papier verbetering te zien, stelt Amnesty International over het ontwerp. ‘‘We spreken niet over opvangplekken, maar detentie: afgesloten cellencomplexen waar mensen niet weg mogen en vrijwel geen contact hebben met de buitenwereld. Voor de nieuwe detentie is er ruimte voor vluchtelingen om bezoek te ontvangen, bijvoorbeeld van hun advocaat. Ook zijn er meer mogelijkheden voor dagactiviteiten.’’

In maart bezocht een delegatie van Amnesty International het eiland om de bouwplaats te bekijken. ‘‘Op basis van dat bezoek zien we dat er mogelijkheden tot verbetering zijn’’, stelt onderzoeker Yara Boff Tonella. ‘‘Of die verbeteringen ook daadwerkelijk worden doorgevoerd, zullen we de komende tijd in de gaten houden.’’

Dit jaar is een nieuw rapport verschenen onder de veelzeggende titel ‘Nog steeds niet veilig: Venezolanen krijgen geen bescherming op Curaçao’. Een eerder rapport van Amnesty International uit 2018 geeft een ontluisterend beeld en toont aan dat het eiland niet aan de internationale eisen voldoen voor de detentie van vluchtelingen.

‘Vrij spel om nog meer misbruik te maken’
Opmerkelijk is dat HumanRights Defense Curaçao (HRDC), een mensenrechtenorganisatie van het eiland zelf, de verbouwing nog niet heeft gezien. “We hebben tot nu toe nooit de kans gehad om noch de oude, noch de vreemdelingenbarakken die in renovatie zijn persoonlijk te bezoeken”, benadrukt directeur Ieteke Witteveen. Dat vindt zij onbegrijpelijk.

Witteveen, die al jarenlang actief bezig is met de rechten van ongedocumenteerden op Curaçao, ziet dan ook weinig reden tot optimisme. Sterker nog, volgens haar krijgt de Curaçaose overheid met de nieuwe vreemdelingenbarak ‘vrij spel om nog meer misbruik te maken van het zwaarste middel voor overtreding van de vreemdelingenwet: vrijheidsontneming’.

Echtparen uit elkaar gehaald
De vreemdelingenbarakken zijn onmenselijk en beschamend voor Curaçao en het Koninkrijk, vindt Witteveen. “Met de beste wil van de wereld kan dit niet bestempeld worden als het soort van detentie waarin Venezolaanse vluchtelingen en crisismigranten op zorgvuldige wijze kunnen worden opgevangen, terwijl er over het al dan niet krijgen van hun beschermingsverzoek wordt beslist.’’

Witteveen benadrukt dat ook in de huidige constructie er geen ruimte is voor echtparen, ‘laat staan een gezin’. Er is volgens haar ook geen rekening gehouden met het voorkomen van muggenplagen. “De getraliede ramen zijn open.”

Duizenden Venezolanen op het eiland
Curaçao zag de afgelopen jaren een toestroom van duizenden Venezolaanse migranten, waarvan een groot deel ongedocumenteerd op het eiland is. Wie wordt opgepakt, belandt in de vreemdelingenbarakken en vervolgens teruggestuurd naar hun land van herkomst. Op Curaçao wordt in de politiek nauwelijks op het rapport gereageerd, maar in Nederland reageerden Tweede Kamerleden vol afschuw op uitgelekte beelden.

Amnesty International benadrukt dat ‘detentie alleen als uiterste middel moet gelden als iemand alle procedures heeft kunnen doorlopen en uitzetbaar is’, vertelt Yara Boff Tonella. “De procedures moeten zorgvuldig, eerlijk en individueel zijn. Er moeten juist humane alternatieven voor detentie komen, zoals een open opvang of meldplicht. En we benadrukken dat advocaten en lokale mensenrechtenorganisaties zoals HRDC structurele toegang moeten krijgen.”

HRDC zegt ‘goede en constructieve contacten’ te hebben met Amnesty International over de gevangenis. “Opsluiting in vreemdelingenbarakken op gevangenisterrein, achter prikkeldraad, dat is niet conform internationale normen”, aldus Witteveen.

Staatssecretaris Van Huffelen bezoekt de gevangenis (februari 2022)

Nederland betaalt voor de verbouwing, maar stelt er wel eisen aan. Staatssecretaris Alexandra van Huffelen (D66) bezocht in februari de barakken. Na afloop van het bezoek zei ze dat Curaçao en Nederland ‘een gemeenschappelijk belang’ hebben om de situatie voor de ongedocumenteerden te verbeteren.

Haar voorganger Raymond Knops (CDA) zette in januari de Nederlandse steun stop voor de verbouwing van de opvangcapaciteiten. Volgens hem bleef Curaçao in gebreke bij de verbetering van de opvang.

Op de hoogte blijven over mensenrechten op Curaçao? Abonneer dan net als anderen ook op de nieuwsbrief van Caribisch Netwerk.