Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

De wereld kiest partij in Venezuela

Geopolitiek De internationale gemeenschap is sterk verdeeld: het kamp van leider Maduro, het kamp van uitdager Guaidó en de ‘neutralen’.

Zittend president Nicolás Maduro sprak woensdag zijn aanhangers toe.
Zittend president Nicolás Maduro sprak woensdag zijn aanhangers toe. Foto Marcelo Garcia/EPA

Nu Venezuela sinds woensdag twee presidenten heeft die zich allebei als wettige leider van het land beschouwen, kiest ook een deel van de internationale gemeenschap partij. Er zijn grofweg drie kampen. Een kamp van linkse of autoritair geregeerde landen, dat de sinds 2013 regerende socialist Nicolás Maduro blijft steunen. Een vooral westers kamp, dat zich achter Juan Guaidó schaart, de parlementsvoorzitter die zich heeft uitgeroepen tot interim-president. En een kamp dat zich min of meer neutraal opstelt en oproept tot dialoog.

Het kamp-Maduro

Maduro’s bondgenoten zijn in Latijns-Amerika vooral links geregeerde landen als Bolivia, Cuba en Nicaragua. Evenals enkele Caraïbische staatjes, die de voorbije jaren goedkoop olie kregen van Venezuela. Maar aan dit half dozijn vrij kleine landen heeft Maduro niet veel. Ze konden binnen landenclub OAS deze maand niet voorkomen dat een resolutie werd aangenomen die zijn bewind niet langer als wettig erkent.

Buiten de regio leunt Maduro sterk op Rusland en China. Rusland biedt retorisch en militair steun, China is een cruciale geldschieter. De steun van Beijing is daarmee het belangrijkst. China leende de voorbije jaren zo’n 65 miljard dollar, waarvan Caracas nog bijna een derde moet terugbetalen. Venezuela mag aflossen in olie, maar door corruptie en wanbeheer is de productie ingestort. Bij de huidige lage olieprijzen heeft Venezuela steeds meer moeite aan zijn verplichtingen te voldoen en China lijkt zijn geduld met het land te verliezen.

Een woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken sprak zich donderdag voorzichtig uit. Deze Hua Chunying zei dat China „tegen externe interventie in Venezuela is”. China pleit voor „een politieke oplossing en vreedzame dialoog binnen de Grondwet”. „We hopen dat de internationale gemeenschap er gunstige voorwaarden voor zal scheppen.”

Rusland ging er feller in. Kremlin-woordvoerder Dimitri Peskov sprak donderdag van „een couppoging” en uitte zorgen over vreemde mogendheden „die militaire inmenging niet uitsluiten”. Eerder had het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken al gewaarschuwd dat de crisis „een gevaarlijk punt” bereikt. En een prominent lid van de buitenlandcommissie van de Doema stelde dat de „VS bezig zijn een kleurenrevolutie te organiseren”, een verwijzing naar de volksopstanden die in Georgië, Oekraïne en Kazachstan zittende leiders verjoegen.

Ook vanuit Iran en Turkije kwam er steun. De Turkse president Erdogan zou ook met Maduro hebben gebeld, zei zijn woordvoerder.

Het kamp-Guaidó

De 35-jarige voorzitter van de Nationale Assemblée riep zichzelf woensdag uit tot interim-president van het land. Razendsnel kwamen verschillende regeringen met verklaringen waarin ze die autoproclamatie steunden.

Veruit de meeste aandacht kreeg de steunbetuiging van de Verenigde Staten. In een persverklaring stelde het Witte Huis het ,,volle gewicht van economische en diplomatieke druk” aan te zullen wenden ,,om de democratie in Venezuela te herstellen”. Ook zeiden de VS geen gehoor te zullen geven aan Maduro’s bevel om hun diplomaten terug te trekken. Een ultimatum hiertoe loopt zaterdag af. Het Venezolaanse regimekopstuk Diosdado Cabello suggereerde al desnoods de stroom en het gas van de ambassade af te snijden.

Gevraagd of de VS militair ingrijpen overwegen, stelde Trump woensdag tegenover de pers dat „we niks overwegen, maar alle opties liggen op tafel”. Westerse landen als Canada en Australië erkenden Guaidó ook.

Lees ook dit artikel: Militaire optie tegen Venezuela is vooral retoriek

Ook een elftal Latijns-Amerikaanse landen schaarde zich achter de nieuwe man. Onder meer de regionale grootmacht Brazilië, evenals Colombia, dat veruit de meeste Venezolaanse vluchtelingen opvangt. En verder ook landen als Argentinië, Chili, Peru, Ecuador, Guatemala, Honduras, Panama, Paraguay en Costa Rica – bijna allemaal worden zij rechts geregeerd.

Zelfverklaard interimpresident Juan Guaidó sprak woensdag het volk toe.

Foto Federico Paria/AFP

Neutraal

Veel van de Latijns-Amerikaanse landen die Guaidó steunen, zijn lid van de zogeheten Lima Groep, een regionaal overlegorgaan over de crisis in Venezuela. Twee landen uit deze groep tekenden de steunbetuiging aan Guaidó woensdag niet: Mexico en Uruguay. De twee landen schreven samen een eigen brief, waarin ze geen kant kozen, maar opriepen tot een nieuw „inclusief en geloofwaardig onderhandelingproces”.

Mexico is daarmee het belangrijkste land in de regio dat zich niet achter Guaidó schaart. De linkse president Andrés Manuel López Obrador beroept zich hiertoe op het non-interventie-principe (de zogeheten Estrada-doctrine) dat zijn land al sinds de jaren dertig hanteert. Critici brachten echter in herinnering dat Obrador zich in 2006 zelf eens tot legitieme ‘volkspresident’ liet uitroepen. Hij deed dit, net als Guaidó woensdag, na vermeende verkiezingsfraude in zijn nadeel.

Lees ook dit interview met Guaidó: ‘Het leger moet nu de kant van het volk kiezen’

De Mexicaans-Uruguayaanse brief verwees ook naar de neutrale positie die de Verenigde Naties, de Europese Unie en Spanje innemen. VN-secretaris-generaal António Guterres riep op het World Economic Forum in Davos inderdaad op tot dialoog om escalatie te voorkomen. „Soevereine regeringen hebben de mogelijkheid te beslissen wat ze maar willen. Waar we bezorgd over zijn is het lijden van de bevolking in Venezuela.”

De Europese Unie kwam bij monde van buitenlandvertegenwoordiger Federica Mogherini met een verklaring die Guaidó noch Maduro bij naam noemde. Wel werd gesteld dat „de roep van de Venezolaanse bevolking om democratie niet genegeerd kan worden”. Ook schaart de EU zich achter de Nationale Assemblée, de door Guiadó voorgezeten volksvertegenwoordiging die door Maduro buitenspel is gezet.

De verklaring laat zien hoezeer Europa verdeeld is. Landen als voormalige kolonisator Spanje en ook Nederland (dat via de Benedenwindse ABC-eilanden een buurland is van Venezuela) willen nog geen kant kiezen, om eventueel een rol als bemiddelaar te kunnen spelen. Andere landen in Europa staan een strengere koers voor.