Premier Rutte maakt vandaag excuses voor het Nederlandse slavernijverleden, en andere leden van het kabinet zijn in Suriname en op de eilanden van Caribisch Nederland aanwezig om zijn woorden toe te lichten. Dit historische moment had geheim moeten blijven, maar het voornemen lekte uit. Daarna ontstond er veel ongenoegen en onrust.
1. Komen er vandaag echt excuses voor het slavernijverleden?
Officieel houdt premier Rutte vandaag in het Nationaal Archief in Den Haag 'een toespraak naar aanleiding van de kabinetsreactie op het rapport Ketenen van het Verleden, van het adviescollege Dialooggroep Slavernijverleden'. Maar we weten op basis van informatie van Haagse bronnen dat hij excuses zal maken voor het slavernijverleden.
Geen minister uit het kabinet wil hardop zeggen wat er vandaag precies gaat gebeuren. Zaterdag bijvoorbeeld, zei vicepremier Sigrid Kaag nog dat Rutte vandaag 'een betekenisvolle boodschap' zal brengen. De vraag of dat inhoudt dat Nederland vandaag excuses voor de slavernij aanbiedt, wilde ze niet beantwoorden.
2. Het slavernijverleden, wat wordt daarmee bedoeld?
In de zeventiende eeuw was Nederland het welvarendste handelsland ter wereld. Er werd veel geld verdiend met de handel in goud, suiker, tabak en koffie, maar ook met de handel in mensen. De Nederlanders kochten mannen, vrouwen en kinderen uit de West-Afrikaanse binnenlanden.
Zij werden geboeid en liggend naast elkaar in grote schepen gepropt. Na een zes weken lange zeereis kwamen ze aan in de toenmalige Nederlandse kolonies Suriname en de Antillen.
In onderstaande video zoomen we in op de slavernij in Suriname en de gevolgen daarvan.
Doden, martelingen en armoede: dit is waarvoor Nederland excuses wil maken in Suriname
3. Waarom is er kritiek op de excuses?
Het kabinet had de speech van vandaag geheim willen houden, maar de datum en het onderwerp zijn via de media uitgelekt. Daarna volgde een storm van kritiek. Organisaties en stichtingen die zich bezighouden met het slavernijverleden vinden onder meer dat ze er te weinig bij betrokken waren, dat het moment waarop de excuses worden gemaakt slecht is gekozen, en dat de koning excuses moet maken in plaats van de premier.
De kritiek richtte zich ook op minister Franc Weerwind van Rechtsbescherming. Hij is vandaag in Suriname om namens de regering te spreken over de excuses voor het slavernijverleden. Verschillende stichtingen vinden het ongepast dat hij, als iemand van Surinaamse afkomst en als nazaat van slaven, namens Nederland excuses komt aanbieden.
Sint Maarten heeft afgelopen weekend al laten weten excuses voor het slavernijverleden van Nederland niet te accepteren. "We hebben duidelijk gemaakt dat we geen excuses accepteren voordat onze adviescommissie daarover overleg heeft gehad en we als land een discussie hebben gevoerd", zei premier Silveria Jacobs.
4. Wat betekenen excuses 150 jaar later?
Op 1 juli 1863 werd de slavernij officieel afgeschaft, maar tot 1873 werden slaven in Suriname nog gedwongen te blijven werken op plantages. Maar voor veel Surinaamse en Caribische Nederlanders is de geschiedenis nog springlevend.
Urwin Vyent, nazaat van tot slaaf gemaakte mensen en cultuurhistoricus Karwan Fatah-Black, leggen in deze video uit wat de waarde is van zo’n excuus.
Dit is wat excuses voor het slavernijverleden betekenen
5. Betekenen excuses ook compensatie voor nabestaanden?
Daar is geen sprake van, zei Rutte vrijdag tijdens zijn wekelijkse persconferentie. Nederland gaat geen herstelbetalingen overmaken. Ook wil de premier niet overgaan tot het betalen van schadevergoedingen of achterstallige salarissen aan nazaten van tot slaaf gemaakten.
RTL Nieuws heeft al gemeld dat de excuses gepaard zullen gaan met een bewustwordingsfonds van 200 miljoen euro. Het geld dat in dit zogenoemde awareness-fonds wordt gestopt, kan onder meer worden gebruikt voor voorlichting over het slavernijverleden van Nederland, projecten om daar aandacht voor te vragen en lespakketten op scholen.
Excuses van de koning gaan er waarschijnlijk wel komen. Al wil in Den Haag niemand nu officieel bevestigen dat de koning die gaat aanbieden, schreven wij eerder in deze reconstructie. De eerste mogelijkheid is de reis van het koninklijk paar naar het Caribisch gebied eind januari. Maar waarschijnlijker is op 1 juli, tijdens Keti Koti, de nationale herdenkingsdag voor de afschaffing van de slavernij, wanneer het precies 150 jaar geleden is dat de slavernij werd afgeschaft.
